Niezbędnik Ósmoklasisty

Co się zmienia w egzaminie ósmoklasisty z języka polskiego w stosunku do ubiegłorocznych egzaminów?

Nic!

Egzamin ósmoklasisty w 2022 r. będzie przeprowadzany na takich samych warunkach jak ubiegłoroczny.

Ogólne informacje (w dużym skrócie)

Czas trwania: 120 minut

Za rozwiązanie zadań można uzyskać maksymalnie 45 punktów, w tym:

część 1: czytanie ze zrozumieniem, argumentowanie, znajomość i rozumienie utworów literackich, interpretacja tekstów kultury, znajomość zasad i posługiwanie się poprawną polszczyzną – 25 pkt (ok. 20 zadań opartych na dwóch tekstach; ok. 50 proc. zadań otwartych),

część 2: wypracowanie – 20 pkt.

• Temat wypracowania do wyboru spośród dwóch: rozprawka albo opowiadanie.
• W wypracowaniu uczeń może odnieść się do dowolnej lektury obowiązkowej spełniającej warunki tematu.

Ponadto we wszystkich dotychczasowych arkuszach egzaminacyjnych były zadania dotyczące:

– czytania ze zrozumieniem tekstu publicystycznego lub popularnonaukowego (określania: tematyki, problematyki, przykładów, wniosków),

– zasad ortografii i interpunkcji,

– ogłoszenia lub zaproszenia (na jakąś imprezę, spotkanie, akcję lub konkurs),

– wyrażenia opinii na jakiś temat i jej uzasadnienia dwoma argumentami,

– odczytania grafiki (najczęściej odczytania elementów rysunków w odniesieniu do lektur obowiązkowych).

Ale co będzie sprawdzane?

Jego zakres wyznaczają wymagania egzaminacyjne zawierające ograniczony zakres wymagań podstawy programowej, w tym skróconą listę lektur obowiązkowych. Pełną informację o wymaganiach egzaminacyjnych znajdziesz w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 16 grudnia 2020 r.

Lektury, lektury… lektury!

Pamiętaj, że w bardzo dużym stopniu większość zadań egzaminacyjnych dotyczy lektur obowiązkowych. Oto one:

1) Charles Dickens, Opowieść wigilijna

2) Aleksander Fredro, Zemsta

3) Jan Kochanowski, wybór fraszek i trenów, w tym tren VII i VIII

4) Aleksander Kamiński, Kamienie na szaniec

5) Adam Mickiewicz, Reduta Ordona, Śmierć Pułkownika, Świtezianka, Dziady cz. II, Pan Tadeusz (całość)

6) Antoine de Saint-Exupéry, Mały Książę

7) Henryk Sienkiewicz, Quo vadis, Latarnik

8) Juliusz Słowacki, Balladyna.

Można również odwołać się do lektur obowiązkowych (np. w dłuższej wypowiedzi pisemnej) wskazanych w podstawie programowej, nieujętych w wymaganiach egzaminacyjnych:

a) Jan Kochanowski, wybór pieśni i trenów, w tym tren I, V

b) Ignacy Krasicki, Żona modna

c) Adam Mickiewicz, wybrany utwór z cyklu Sonety krymskie

d) Stefan Żeromski, Syzyfowe prace

e) Sławomir Mrożek, Artysta

f) Melchior Wańkowicz, Tędy i owędy (wybrany reportaż).

Uwaga, powyższy wykaz lektur będzie umieszczony na trzeciej stronie arkusza egzaminacyjnego.

Szczegółowe wymagania egzaminacyjne

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozpoznaje rodzaje literackie: epika, liryka i dramat; określa cechy charakterystyczne dla poszczególnych rodzajów i przypisuje czytany utwór do odpowiedniego rodzaju;

2) rozróżnia gatunki epiki, liryki, dramatu, w tym: opowiadanie, powieść, baśń, legendę, mit, komedia, fraszka, tren, ballada, tragedia – i wymienia ich podstawowe cechy oraz wskazuje cechy gatunkowe czytanych utworów literackich; rozpoznaje wiersz, przysłowie, komiks;

3) objaśnia morał bajki oraz samodzielnie formułuje przesłanie baśni;

4) omawia akcję, wyodrębnia wątki i wydarzenia;

5) odróżnia fikcję artystyczną od rzeczywistości;

6) odróżnia realizm od fantastyki;

7) charakteryzuje i ocenia bohaterów;

8) konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami;

9) wyraża swój stosunek do postaci;

10) wskazuje elementy dramatu (rodzaj): akt, scena, tekst główny, didaskalia, monolog, dialog;

11) rozpoznaje w tekście literackim: porównanie, przenośnię, epitet, wyraz dźwiękonaśladowczy, neologizm, inwokację, symbol, alegorię i określa ich funkcje;

12) rozpoznaje: wers, zwrotkę (strofę), rym, rytm, refren; odróżnia wiersz rymowany i nierymowany (biały);

13) zna pojęcie komizmu, rozpoznaje jego rodzaje w tekstach oraz określa ich funkcje;

14) zna pojęcie ironii, rozpoznaje ją w tekstach oraz określa jej funkcje;

15) określa w poznawanych tekstach problematykę egzystencjalną i poddaje ją refleksji;

16) nazywa swoje reakcje czytelnicze (np. wrażenia, emocje);

17) dostrzega swoistość artystyczną dzieła;

18) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich odwołania do wartości uniwersalnych związane z po-stawami społecznymi, narodowymi, religijnymi, etycznymi i dokonuje ich hierarchizacji;

19) wykorzystuje w interpretacji tekstów literackich elementy wiedzy o historii i kulturze;

20) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny, historycznoliteracki, kulturowy, filozoficzny, społeczny;

21) sprawnie czyta teksty.

    2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) określa temat i główną myśl tekstu;

2) identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi (autora, narratora, czytelnika, słuchacza);

3) wyszukuje w tekście potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu publicystycznego, popularnonaukowego lub naukowego;

4) odróżnia zawarte w tekście informacje ważne od informacji drugorzędnych;

5) wyszukuje w tekście informacje wyrażone wprost i pośrednio (ukryte);

6) odbiera teksty kultury na poziomie dosłownym i przenośnym;

7) wyciąga wnioski wynikające z przesłanek zawartych w tekście (w tym rozpoznaje w nim prawdę lub fałsz);

8) rozumie dosłowne i przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi;

9) porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie;

10) dostrzega relacje między częściami składowymi wypowiedzi (tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, akapity);

11) interpretuje dzieła sztuki (obraz, grafika, rzeźba, fotografia);

12) dostrzega różnice między literaturą piękną a literaturą naukową, popularnonaukową, publicystyką i określa funkcje tych rodzajów piśmiennictwa;

13) identyfikuje wypowiedź jako tekst informacyjny, literacki, reklamowy;

14) rozpoznaje gatunki dziennikarskie: wywiad, artykuł i określa ich podstawowe cechy;

15) znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych.

II. Kształcenie językowe.

    1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) rozpoznaje w wypowiedziach podstawowe części mowy (rzeczownik, czasownik, przymiotnik, przysłówek, liczebnik, zaimek, przyimek, spójnik) i wskazuje różnice między nimi;

2) rozpoznaje w tekście formy przypadków, liczb, osób, czasów i rodzajów gramatycznych – rozumie ich funkcje w wypowiedzi;

3) poprawnie stopniuje przymiotniki i przysłówki oraz używa ich we właściwych kontekstach;

4) rozpoznaje podstawowe funkcje składniowe wyrazów użytych w wypowiedziach (podmiot, orzeczenie, dopełnienie, przydawka, okolicznik);

5) rozróżnia i poprawnie zapisuje zdania oznajmujące, pytające i rozkazujące;

6) przekształca zdania złożone w pojedyncze i odwrotnie, a także zdania w równoważniki zdań i odwrotnie – odpowiednio do przyjętego celu;

7) rozpoznaje wyraz podstawowy i wyraz pochodny; rozumie pojęcie podstawy słowotwórczej; w wyrazie pochodnym wskazuje temat słowotwórczy i formant, wskazuje funkcje formantów w nadawaniu znaczenia wyrazom pochodnym, rozumie realne i słowotwórcze znaczenie wyrazu, rozpoznaje rodzinę wyrazów, łączy wyrazy pokrewne, wskazuje rdzeń;

8) zna zasady tworzenia wyrazów złożonych;

9) rozpoznaje imiesłowy, rozumie zasady ich tworzenia i odmiany, poprawnie stosuje imiesłowowy równoważnik zdania i rozumie jego funkcje; przekształca go na zdanie złożone i odwrotnie;

10) rozpoznaje w tekście zdania pojedyncze nierozwinięte i rozwinięte, pojedyncze i złożone (współrzędnie i podrzędnie), równoważniki zdań, rozróżnia wypowiedzenia wielokrotnie złożone – i rozumie ich funkcje;

11) odróżnia mowę zależną i niezależną, przekształca mowę zależną na niezależną i odwrotnie.

  2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

1) dostrzega zróżnicowanie słownictwa, w tym rozpoznaje słownictwo ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu (np. terminy naukowe, archaizmy, kolokwializmy) – określa ich funkcje w tekście;

2) rozpoznaje nazwy osobowe i miejscowe, używa poprawnych form gramatycznych imion, nazwisk, nazw miejscowych i nazw mieszkańców;

3) zna sposoby wzbogacania słownictwa;

4) rozróżnia treść i zakres znaczeniowy wyrazu;

5) rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl potoczny, urzędowy, artystyczny, naukowy, publicystyczny.

   3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:

1) rozumie, na czym polega grzeczność językowa i stosuje ją w wypowiedziach;

2) rozróżnia normę językową wzorcową oraz użytkową i stosuje się do nich;

3) rozumie, na czym polega błąd językowy;

4) świadomie posługuje się różnymi formami językowymi oraz (w wypowiedzi ustnej) mimiką, gestykulacją, postawą ciała.

  4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) pisze poprawnie pod względem ortograficznym;

2) wykorzystuje wiedzę o wymianie głosek w wyrazach pokrewnych oraz w tematach fleksyjnych wyrazów odmiennych;

3) poprawnie przytacza cudze wypowiedzi, stosując odpowiednie znaki interpunkcyjne;

4) wykorzystuje wiedzę o różnicach w pisowni samogłosek ustnych i nosowych, spółgłosek twardych i miękkich, dźwięcznych i bezdźwięcznych;

5) zna zasady pisowni wyrazów nieodmiennych i pisowni partykuły „nie” z różnymi częściami mowy;

6) zna zasady pisania nazw własnych i nazw pospolitych;

7) poprawnie używa znaków interpunkcyjnych: kropki, przecinka, znaku zapytania, cudzysłowu, dwukropka, nawiasu, znaku wykrzyknika.

III. Tworzenie wypowiedzi.

     1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) funkcjonalnie wykorzystuje środki retoryczne oraz rozumie ich oddziaływanie na odbiorcę;

2) gromadzi i porządkuje materiał rzeczowy potrzebny do tworzenia wypowiedzi; redaguje plan kompozy-cyjny własnej wypowiedzi;

3) tworzy wypowiedź, stosując odpowiednią dla danej formy gatunkowej kompozycję oraz zasady spójności językowej między akapitami; rozumie rolę akapitów jako spójnych całości myślowych w tworzeniu wypowie-dzi pisemnych oraz stosuje rytm akapitowy (przeplatanie akapitów dłuższych i krótszych);

4) wykorzystuje znajomość zasad tworzenia tezy i hipotezy oraz argumentów przy tworzeniu rozprawki oraz innych tekstów argumentacyjnych;

5) odróżnia przykład od argumentu;

6) przeprowadza wnioskowanie jako element wywodu argumentacyjnego;

7) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

8) rozpoznaje manipulację językową i przeciwstawia jej zasady etyki wypowiedzi.

     2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) tworzy spójne teksty związane z otaczającą rzeczywistością i poznanymi tekstami kultury;

2) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: zaproszenie, ogłoszenie, rozprawka, opowiadanie z dialogiem (twórcze i odtwórcze), opis postaci, przedmiotu, krajobrazu, prosta notatka;

3) wykonuje przekształcenia na tekście cudzym, w tym skraca, streszcza, rozbudowuje i parafrazuje;

4) formułuje pytania do tekstu.

IV. Samokształcenie. Uczeń:

1) rzetelnie, z poszanowaniem praw autorskich, korzysta z informacji;

2) rozwija umiejętność krytycznego myślenia i formułowania opinii.